تعریف نگهداری و تعمیرات
در سیر تحول نگهداری و تعمیرات و از جمله مباحث مهم در صنایع امروز، تعریف نگهداری و تعمیرات در این صنایع می باشد.
بصورت کلاسیک Maintenance به معنای نگهداری و تعمیرات ترجمه شده است. چنانچه می دانید Repair که تعمیر ترجمه می شود متفاوت از این اصطلاح می باشد.
همچنین در صنایع کلمه نت اختصاراً از نگهداری و تعمیرات استخراج شده است. که تشابهی با اصطلاح NET شبکه دارد، ولی هیچ شباهت معنایی ندارند. لذا از این به بعد هرجا کلمه نت استفاده گردید، منظور همان نگهداری و تعمیرات می باشد، مگر اینکه توضیح تکمیلی آورده شود.
اگر بخواهیم تعریف درستی از نت داشته باشیم می توان به مجموعه فعالیتها و تمهیداتی اشاره کرد. که بر روی ماشین، تجهیز و هر یک از داراییهای فیزیکی یک شرکت یا مجموعه انجام می گیرد. تا آن مجموعه کلیه خواستهای مشتری و یا سفارشات دریافتی را اجابت نماید.
این تعریف شاید به نظر مبهم و یا شیک باشد. لذا کلیه فعالیتهای یک کارخانه یا واحد صنعتی که قصد دارد سیستم نت را پیاده نماید، در جهت بالا بردن قابلیت اطمینان خط و پشت سر گذاشتن خواسته های مشتری می باشد.
قابلیت اطمینان بالای خط، کاهش زمان توقفات در خطوط و … تحویل به موقع محصول به مشتری را درپی خواهد داشت.
سیر تحول نت طبق تعریف نگهداری و تعمیرات
سیر تحول نگهداری و تعمیرات را به دوره های مشخصی تقسیم نموده اند که دانش، تجربه و نیاز، به همراه زمان و مکان، در شکل گیری آن موثر بوده است.
لذا همه متفق القول می باشند که دوره سرنوشت ساز جنگ جهانی دوم تغییر نگرش صنعت به آن را رقم زده است. مکانیزه نبودن صنعت توقفات زیادی را تحمیل نموده بود. می توان گفت در این دوره هرگونه رفتاری که از بروز عیب جلوگیری نماید هنوز به ذهن ها خطور نکرده بود.
تا اینکه در بحبوحه جنگ دوم جهانی، همه چیز به یکباره دگرگون شده و هر کس دنبال راه حلی مناسب، برای این مشکل بود، لذا در ابتدا برنامه ریزی برای کنترل خرابی ها یا نت برنامه ای مطرح و سپس نت پیشگیرانه پیشنهاد و جلوگیری از بروز خرابی قبل از توقف ماشین، مطرح گردید.
انواع تئوریهای نگهداری و تعمیرات
در طی سالیان متمادی و سیر تحول نگهداری و تعمیرات و به عبارتی از ابتدای توصیف تئوری نت تا به امروز، سناریوهای مختلفی، برای اثر بخشی بالای این فعالیتها تعریف شده است. با توجه به موقعیت زمانی و مکانی، این سناریوها با تکمیل دانش و نیاز آن واحد یا مکان، تعریف و تکمیل شده اند.
به هر یک از این سناریو ها سطوح نت نیز گفته می شود که عبارتند از:
- نگهداری و تعمیرات اضطراری EM Emergency Maintenance
- نگهداری و تعمیرات برنامه ریزی شده Planned Maintenance
- نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه PM Preventive Maintenance
- نگهداری و تعمیرات اصلاحی CM Corrective Maintenance
- نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان RCM Reliability Centered Maintenance
- نگهداری و تعمیرات پیش بینانه (پیشگویانه) PdM Predictive Maintenance
- نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر TPM Total Productive Maintenance (ژاپنی)
- نگهداری و تعمیرات بهره ور PM Productive Maintenance (آمریکایی)
نگهداری و تعمیرات اضطراری (EM) یا Emergency Maintenance چیست ؟
وقتی ماشینی خراب می شود، روند تولید متوقف شده، و بایستی هر چه سریع نسبت به رفع خرابی و شروع تولید یا کار ماشین اقدام شود. مجموعه ای از فعالیت های اصلاحی شامل تعمیر و یا تعویض که بعد از اعلام خرابی یک سیستم (دستگاه)، در جهت برگرداندن آن به شرایط عادی باید انجام گردد، تا از تسری خرابی به دیگر تجهیزات و قطعات جلوگیری شده و کارکرد دستگاه به شرایط عملکردی مورد انتظار بازگردانده شود. به این فعالیتها، نت اصلاحی یا شفا بخش نیز گویند.
از اهداف نت اضطراری می توان هدفمند نمودن برنامه های تعمیراتی در راستای حداقل نمودن زمانهای تعمیر و افزایش قابلیت دسترسی تجهیزات از طریق انجام اقدام واکنشی به موقع را نام برد.
نگهداری و تعمیرات چیست؟
نگهداری و تعمیرات برنامه ریزی شده یا Planned Maintenance چیست؟
در این دوره بالا بودن زمان توقفات و عقب ماندن تولید از سفارشات، مدیران و صاحبان صنایع را به طرح سوال با این عنوان که برنامه واحد تعمیرات برای جلوگیری از وقوع این خرابی ها چیست، وادار نمود، این دوره که با نت پیشگیرانه همپوشانی دارد را، منشا پیدایش نت پیشگیرانه می دانند.
نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM) یا Preventive Maintenance چیست؟
اصطلاحا می گویند نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه PM مجموعه فعالیت هایی است برنامه ریزی شده که برای جلوگیری از وقوع خرابی ها در تجهیزات انجام می گردد. این مجموعه از فعالیت ها ممکن است تعمیراتی یا نگهداری محور باشند و باعث پیشگیری از وقوع یک خرابی یا حادثه و توقف برنامه ریزی نشده تجهیزات گردند. فعالیت های نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه شامل بازرسی ، بازدید ، سرویس ، آچارکشی ، بالانس کردن ، تعویض قطعات ، روانکاری و غیره است.
لیکن افزایش روزافزون اتوماسیون در دوران جنگ جهانی دوم و افزایش اهمیت مساله شکست و از کارافتادگی ماشین آلات، مدیران و کارشناسان را به فکر چاره و راه حلی مناسب برای جلوگیری از روند رو به رشد عیوب نمود. روند افزایش خرابیها به گونه ای گردید که کمیت و کیفیت تولیدات را تحت شعاع قرار داده و اسباب نارضایتی صاحبان صنایع را فراهم نمود. در این رهگذر سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه یا PM ( Preventive Maintenance ) بعنوان چاره درد و راه حلی مناسب در کشور امریکا پیشنهاد و به اجرا درآمد.
پس از این دوران (جنگ جهانی دوم) و طبق تعریف نگهداری و تعمیرات ، نیاز صنایع بر تولید محصولات با کیفیت بالا و قیمت مناسب جهت افزایش توانایی رقابت در بازار موجب گردید که استفاده از سیستم PM نیز رونق یافته و در این راستا اجرای تعمیرات و تعویضهای پیشگیرانه دوره ای بعنوان موثرترین راه حل جهت کاهش خرابیها مورد استفاده قرار گیرد.
Preventive Maintenance
نگهداری و تعمیرات اصلاحی (CM) یا Corrective Maintenanceچیست؟
مبحث دیگر در سیر تحول نگهداری و تعمیرات ، فعالیتهایی هستند که به هنگام بروز شکست و یا پدید آمدن عیوب به منظور حفظ تجهیز در سطح استاندارد انجام می شود . این فعالیتها عمدتاً به منظور اصلاح و یا بهبود وضعیت تجهیزات بکار برده می شوند . در این سطح از نت جهت تخصیص بهینه منابع و از بین بردن عیوب امکان برنامه ریزی وجود دارد و انبار نمودن بیهوده ابزارآلات , تجهیزات , قطعات یدکی و مواد مصرفی جلوگیری می شود و خدمات ارائه شده توسط منابع انسانی به کمترین میزان خواهد رسید. تفاوت نت اصلاحی با نت اضطراری در حساس بودن و یا غیر حساس بودن نوع فعالیتهای نگهداری و تعمیرات تجهیزات می باشد . این جمله بدان معنا است که در اجرای فعالیتهای نت اضطراری نمی توان هیچگونه تاخیری را متصور بود ولی فعالیتهای نت اصلاحی را می توان در برنامه های سیستم نت وارد نمود و آن را در زمان مقرر انجام داد .
نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM) یا Reliability Centered Maintenance چیست؟
نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان یکی از متدهای جدید نگهداری و تعمیرات است که در دهه اخیر به سرعت رشد کرده است این تکنیک نت بر بهینه سازی اصلیترین و مهمترین فرآیندهای دخیل در نت از روشهایکاری و دستورالعملها گرفته تا سیستمهای دیگر نت نظیر انبار وخرید معطوف میشود. به عبارتی دیگر تمرکز بر ارزیابی وتحلیل ریسک برای تعیین فعالیت لازم در نت (جنبه های زیست محیطی، جنبههای عملیاتی وغیرعملیاتی) وظیفه RCM است،RCM ارزشی بسیار فراتر از مدیریت نگهداری و تعمیرات برای سازمانها دارد. بدون وجود RCM قابلیت اطمینان نت و بهرهبرداری کاهش پیدا میکند.
RCM فرآیندی است که:
اولا معین می کند چه کاری می بایست برای تداوم عمر هر گونه سرمایه فیزیکی انجام شود.
ثانیا انتظاراتی را که کاربران از تجهیزات دارند ،ضمانت و عملی نماید.
هدف RCM دست یابی به قابلیت اطمینان مورد نظر (متناسب با میزان هزینه ) به وسیله انجام آیتم های ضروری (و نه بیشتر ) می باشد. RCM فرآیندی است که تعیین می کند چه کارهایی باید انجام شود تا این اطمینان حاصل گردد که یک ماشین وظایف خود را به درستی انجام خواهد داد .
به عبارتی، یکی از استراتژی های مطرح در زمینه برنامهریزی نگهداری و تعمیرات و بهینه سازی فعالیت های مرتبط با آن، سیستم یا فرآیند نگهداری و تعمیرات با محوریت قابلیت اطمینان (RCM) می باشد. این سیستم چارچوبی را برای اینکه تمامی امکانات و تجهیرات فیزیکی سازمان ها به طور مستمر وظایف طرح ریزی شده خود را در بستر عملیاتی مشخص شده برآورده نمایند، فراهم میآورد.
نگهداری و تعمیرات پیش بینانه (پیشگویانه) (PDM) یا Predictive Maintenance چیست؟
فعالیتهایی است که از طریق تجزیه و تحلیل رفتار سیستم، دستورالعمل های دستگاهها، سوابق مشکلات، اهمیت و اولویت ها و تعریف اقدامات به موقع ، اثر بخشی فعالیتهای نت را توسعه و وقوع خرابیهای اضطراری را کاهش می دهد.
نگهداری و تعمیرات بهره ور (PM) یا Productive Maintenance (آمریکایی) چیست؟
در طول دهه ۱۹۵۰ جهت پاسخگویی مناسب به نیازهای جدید نت، نت پیشگیرانه به تدریج تکامل یافت. در این راستا در سال ۱۹۵۴ و در سیر تحول نگهداری و تعمیرات سیستم نگهداری و تعمیرات بهره ور ( Productive Maintenance) به صنایع آمریکا معرفی گردید. در این سیستم ضمن تاکید برروی اصلاح خرابیهای اتفاقی و از کارافتادن غیر منتظره تجهیزات با بهره گیری مناسب از علوم و امار و احتمالات و پژوهش عملیاتی ، شبیه سازی، اقتصاد مهندسی ، تئوری صف و نگرش های تحلیلی ، تکنیکها و مدلهایی برای حالات مختلف انواع دستگاهها و تجهیزات ابداع شد که متخصصین این رشته می توانستند کلیه فعالیتها و عملیات نگهداری و تعمیرات را به نظم درآورده ، خرابیها را پیش بینی نموده تا جهت نگهداری و تعمیر آنها برنامه ریزی نمایند.
نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر (TPM) یا Total Productive Maintenance (ژاپنی) چیست؟
در دهه ۱۹۷۰ سیستم نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر یا TPM (Total Productive Maintenance) از سوی صنایع ژاپنی معرفی شد که آخرین دستاورد دوره دوم تحولات نگهداری و تعمیرات می باشد. سیستم TPM در حقیقت ژاپنی شده سیستم نت بهره ور آمریکا است، که در جهت سازگاری با شرایط صنعتی ژاپن در آن بهبود هایی داده شده است. ابتکار محوری و حساس در اصول TPM این است که اپراتورها خودشان به امور اصلی و اولیه نگهداری و تعمیرات ماشینهای خودشان میپردازند. در نت بهره ور فراگیر و بنابه تعریف نگهداری و تعمیرات ، نتایج حاصل از فعالیت های صنعتی و تجاری به صورت اعجاب انگیزی بهبود می یابد.
به عبارت بهتر و از نظر تیم آذرخش مشارکت کلیه کارکنان سازمان در تمامی سطوح ، در امر نگهداری و تعمیرات، در راستای افزایش بهره وری و عمر تجهیزات توسط پرسنل را، TPM می گویند.
نگهداری مقدم بر تعمیرات می باشد